
ΕΡΩΤΗΣΗ
ΠΡΟΣ: Τον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Σταύρο Παπασταύρου
ΘΕΜΑ: Διασφάλιση του δημοσίου συμφέροντος και τήρηση της νομιμότητας μέσω της κατασκευής του ΥΗΣ Τεμένους στον Δήμο Παρανεστίου του Νομού Δράμας
Κύριε Υπουργέ,
Η κρατική κατά το παρελθόν ΔΕΗ, αξιοποιώντας τους υδάτινους πόρους σε συνδυασμό με το κατάλληλο φυσικό ανάγλυφο της περιοχής, έχει κατασκευάσει και λειτουργεί στον ποταμό Νέστο τα μεγάλα Υδροηλεκτρικά Έργα (ΥΗΕ) του Θησαυρού και της Πλατανόβρυσης, ενώ εκκρεμεί αδικαιολόγητα εδώ και σχεδόν 30 χρόνια η κατασκευή του ΥΗΣ Τεμένους, τρίτου στη σειρά έργου του Συγκροτήματος Νέστου.
Τα ως άνω Υδροηλεκτρικά Έργα διέπονται από τις Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις 16492/19-9-1996 και 105195/12-6-2008, οι οποίες δεν εφαρμόζονται πλήρως, πλήττοντας με τον τρόπο αυτό το δημόσιο συμφέρον.
Συγκεκριμένα, η ΚΥΑ 105195-12/6/2008 των Υπ. ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., Υπ. Ανάπτυξης, Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων αφορούσε την «Ανανέωση και τροποποίηση των Περιβαλλοντικών όρων» που είχαν επιβληθεί με την υπ’ αρ. 16492/19-9-1996 ΚΥΑ περί έγκρισης περιβαλλοντικών όρων του έργου: «ΥΗΕ στον ποταμό Νέστο στα διοικητικά όρια των Νομών Δράμας, Καβάλας και Ξάνθης με φορέα εκτέλεσης τη ΔΕΗ».
Η ΚΥΑ του 1996 αφορούσε την έγκριση των Περιβαλλοντικών Όρων (Π.Ο.) και περιορισμών για την κατασκευή των έργων Θησαυρού – Πλατανόβρυσης – Τεμένους. Η ΚΥΑ του 2008 αναφέρεται στην ανανέωση και τροποποίηση των Π.Ο. για τη λειτουργία των υφιστάμενων ΥΗΣ Θησαυρού και Πλατανόβρυσης και του προγραμματισμένου ΥΗΕ Τεμένους, ο οποίος ακόμη, μολονότι έχουν παρέλθει πάνω από 25 χρόνια, δεν έχει ακόμα κατασκευαστεί με ευθύνη της ΔΕΗ. Σε κανένα σημείο δεν αναφέρεται ότι η κατασκευή του ΥΗΣ Τεμένους είναι δυνητική. Αντίθετα, προκύπτει σχετική υποχρέωση, με δεδομένο ότι ο ΥΗΣ Τεμένους σύμφωνα με τους Π.Ο. έπρεπε να κατασκευαστεί (τρίτος στη σειρά) για την ημερήσια αναρρύθμιση των εκροών του ΥΗΣ Πλατανόβρυσης, με σκοπό την ικανοποίηση κατάντη κοινωνικών αναγκών, την εκπλήρωση της απαιτούμενης οικολογικής παροχής και την περαιτέρω υδροηλεκτρική αξιοποίηση του Νέστου.
Αναλυτικότερα, στην ΚΥΑ 105195-12/6/2008 αναφέρονται τα εξής:
«[…] Αποφασίζουμε την ανανέωση και τροποποίηση των περιβαλλοντικών όρων και περιορισμών, οι οποίοι έχουν επιβληθεί με την υπ. αρ. 16492/19.9.1996 ΚΥΑ έγκρισης περιβαλλοντικών όρων, η εφαρμογή των οποίων αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την κατασκευή και λειτουργία των έργων, βαρύνει τον φορέα κατασκευής και λειτουργίας των έργων και αφορά στην κατασκευή και λειτουργία των “Υφιστάμενων Υδροηλεκτρικών Σταθμών (ΥΗΣ): Θησαυρού, Πλατανόβρυσης και του προγραμματισμένου ΥΗΕ Τεμένους στον ποταμό Νέστο του Νομού Δράμας”, της ΔΕΗ Α.Ε. […]
Ο ΥΗΣ Τεμένους είναι προγραμματισμένος να κατασκευαστεί (τρίτος στη σειρά), για την ημερήσια αναρρύθμιση των εκροών του ΥΗΣ Πλατανόβρυσης με σκοπό την ικανοποίηση κατάντη κοινωνικών αναγκών, την εκπλήρωση της απαιτούμενης οικολογικής παροχής και την περαιτέρω υδροηλεκτρική αξιοποίηση του Νέστου […].
[…] Να εξασφαλιστεί κατά προτεραιότητα κατάντη του φράγματος Τεμένους, όταν αυτό κατασκευαστεί και κατάντη του φράγματος Πλατανόβρυσης μέχρι την κατασκευή του έργου Τεμένους, οικολογική παροχή τουλάχιστον ίση με 6m3/sec συνεχής για όλο το έτος. Η συνολική ετήσια εκροή θα πρέπει να είναι τουλάχιστον ίση με το 75% της ετήσιας φυσικής εισροής στους ταμιευτήρες. Σε καμία περίπτωση η συνολική ετήσια εκροή δεν θα είναι μικρότερη των 380 106 m3. Σε περίπτωση ελέγχου αυτός γίνεται με στοιχεία εισροών – εκροών του προηγούμενου υδρολογικού έτους (ως υδρολογικό έτος θεωρείται το διάστημα 1 Οκτωβρίου έως 30 Σεπτεμβρίου του επόμενου έτους) […]. […] Η χρησιμοποιούμενη για ηλεκτροπαραγωγή ποσότητα νερού πρέπει να επιστρέφει στην κοίτη χωρίς ουσιαστική μεταβολή της ποιότητάς της. να ληφθούν μέτρα ώστε η απόδοση νερού μετά τον ΥΗΣ Τεμένους να γίνεται κατά το δυνατόν ομαλά και η ταχύτητα ροής του νερού να διατηρείται σε επίπεδο ώστε να επηρεαστεί κατά το λιγότερο δυνατόν η κοίτη του ποταμού (διάβρωση) και η ιχθυοπανίδα του ποταμού […]. […] Να ολοκληρωθεί εντός διετίας από τον φορέα του έργου, με δαπάνες που θα βαρύνουν τις πιστώσεις του έργου Ειδική Διαχειριστική Μελέτη για τους ταμιευτήρες Θησαυρού – Πλατανόβρυσης και Τεμένους, καθώς και για την περιοχή εισόδου στην Ελλάδα του ποταμού Νέστου έως τους Τοξότες λαμβάνοντας υπόψη τις παρατηρήσεις της αρμόδιας Δ/νσης του ΥΠΕΧΩΔΕ και το σύνολο των σημερινών και μελλοντικών απαιτούμενων λειτουργιών τους, καθώς και τις δυνατότητες ανάπτυξης της περιοχής σε σχέση με το τεχνητό λιμναίο στοιχείο που θα δημιουργηθεί. Στην προαναφερόμενη μελέτη θα καθορισθούν ζώνες με συγκεκριμένο τρόπο και βαθμό διαχείρισης των φυσικών στοιχείων και πόρων της άμεσης και της ευρύτερης περιοχής των ταμιευτήρων καθώς και οι χρήσεις των ταμιευτήρων και των παρόχθιων περιοχών. Η μελέτη θα πρέπει να συμπεριλάβει την εξέταση της δυνατότητας ανάπτυξης της περιοχής των ταμιευτήρων και των παρόχθιων περιοχών. Η μελέτη θα πρέπει να συμπεριλάβει την εξέταση της δυνατότητας ανάπτυξης της περιοχής των ταμιευτήρων και την οργάνωση μόνιμου συστήματος παρακολούθησης και διαχείρισης των παραποτάμιων και λιμναίων οικοσυστημάτων ανάντη και κατάντη των φραγμάτων μέχρι και την εκβολή του ποταμού Νέστου. Ειδικότερα, θα πρέπει να καταρτιστεί σχέδιο και υποδομή παρακολούθησης των όποιων μεταβολών, διακύμανσης και κατανομής των φυσικοχημικών και βιολογικών παραμέτρων των ταμιευτήρων και του ποτάμιου οικοσυστήματος καθώς και της επίδρασής τους στην εμφάνιση και υποστήριξη οργανισμών της χλωρίδας και της πανίδας τόσο στο υδάτινο περιβάλλον όσο και τον πέριξ χερσαίο χώρο. Η μελέτη θα πρέπει να συμπεριλάβει όλες τις σχετικές κατευθυντήριες γραμμές και υποδείξεις που αναφέρονται στη σχετική νομοθεσία και τις κατευθύνσεις της ΜΠΕ. Η προαναφερόμενη Ειδική Διαχειριστική μελέτη να υποβληθεί στην αρμόδια Δ/νση του ΥΠΕΧΩΔΕ για έγκριση. Ο φορέας λειτουργίας των έργων οφείλει να χρηματοδοτήσει το μόνιμο σύστημα παρακολούθησης […]. […] Να εκπονηθούν αν απαιτούνται ειδικές μελέτες έργων ορεινής υδρονομίας για τη μείωση της διάβρωσης των εδαφών των ευρύτερων λεκανών απορροής των ταμιευτήρων (Θησαυρού, Πλατανόβρυσης και Τεμένους), καθώς και για τη στήριξη των πρανών από τις επεμβάσεις των έργων για την αποφυγή κατολισθήσεων στις παραπάνω περιοχές. Οι προαναφερόμενες μελέτες θα εκπονηθούν από τον φορέα των έργων σε συνεργασία με τις αρμόδιες δασικές υπηρεσίες, το κόστος των μελετών καθώς και το κόστος κατασκευής των έργων που θα προταθούν θα γίνουν με δαπάνες του αρμόδιου φορέα λειτουργίας […]. […] Η μη τήρηση των όρων της παρούσας ή η καθ’ υπέρβασή τους πραγματοποίηση έργων και δραστηριοτήτων με αποτέλεσμα την υποβάθμιση του περιβάλλοντος συνεπάγονται πέραν των κυρώσεων από άλλες διατάξεις της κείμενης νομοθεσίας, την επιβολή στους υπεύθυνους των προβλεπόμενων από τις διατάξεις των άρθρων 28, 29 και 30 του Ν. 1650/86 όπως τροποποιήθηκε με τον Ν. 3010/2002 […]».Επιπροσθέτως στην ΚΥΑ 16492-19/9/1996 των Υπουργών ΠΕΧΩΔΕ, Γεωργίας και Ανάπτυξης αναφέρονται τα εξής: «[…] Να εκπονηθεί από τον φορέα των έργων και σε συνεργασία με το Υπουργείο Γεωργίας και ΥΠΕΧΩΔΕ πριν την έναρξη λειτουργίας αυτών ειδική μελέτη προκειμένου να βελτιωθεί η ποσότητα και η ποιότητα τροφοδοσίας των λιμνοθαλασσών στο σύνολο της κοίτης του ποταμού και στην περιοχή του Δέλτα αυτού με γλυκό νερό μέσω:
-της βελτιστοποίησης με πιθανή τροποποίηση του προγράμματος λειτουργίας των ΥΗΕ (μείωση ανακυκλούμενης ποσότητας νερού στους ΥΗΕ) και λειτουργία του φράγματος ΤΕΜΕΝΟΥΣ ως έργο κύρια ομαλοποίησης της ροής του νερού κατάντη αυτού για όλο το 24ωρο και για όλο το έτος […]».
Σχετική με τη ρητή υποχρέωση της ΔΕΗ για την κατασκευή του ΥΗΣ Θησαυρού είναι και απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας, σχετικά με την εξέταση αίτησης ακύρωσης της 16492/19.9.1996 ΚΥΑ.
Συγκεκριμένα, στην υπ. αριθμ. 4498/1998 απόφαση του ΣτΕ αναφέρονται, μεταξύ άλλων, τα εξής:
«[…] νομίμως εκδόθηκε, σύμφωνα με την παραπάνω μεταβατική διάταξη, η προσβαλλόμενη πράξη έγκρισης περιβαλλοντικών όρων χωρίς να προηγηθεί προέγκριση χωροθέτησης όχι μόνο για τα έργα στη θέση “Θησαυρός”, των οποίων η κατασκευή είχε αρχίσει κατά την προαναφερόμενη ημερομηνία, αλλά και για τα έργα στις θέσεις “Πλατανόβρυση” και “Τέμενος”, διότι, ανεξαρτήτως του γεγονότος ότι κατά την ημερομηνία αυτή είχε ολοκληρωθεί ο διαγωνισμός για την ανάθεση της κατασκευής των έργων στη θέση “Πλατανόβρυση”, τα έργα και στις τρεις αυτές θέσεις, στο ρου του ποταμού Νέστου, έχουν προγραμματιστεί και σχεδιαστεί ως τμήματα ενιαίου συνόλου, στο οποίο εντάσσονται λειτουργικά. Είναι, λοιπόν, απορριπτέος ως αβάσιμος ο λόγος ακύρωσης, με τον οποίο προβάλλεται ότι κατά παράβαση του νόμου δεν τηρήθηκε η διαδικασία της προέγκρισης χωροθέτησης πριν την έκδοση της προσβαλλόμενης πράξης […].
[…] η πλήρωση των ταμιευτήρων πρέπει να ακολουθεί συγκεκριμένο σχέδιο για την ικανοποίηση του ισοζυγίου νερών, που απαιτείται για την διατήρηση των βιολογικών διεργασιών στο ποτάμιο οικοσύστημα, για την προστασία της λειτουργικότητας των πηγών της περιοχής, για την εξασφάλιση των αναγκαίων ποσοτήτων νερού της ύδρευσης των οικισμών της άμεσης και ευρύτερης περιοχής, για την άρδευση των γεωργικών καλλιεργειών στις πεδιάδες Καβάλας/Ξάνθης και Δράμας και για την απρόσκοπτη λειτουργία των υδατοκαλλιεργειών της περιοχής (εδαφ. δ περ. 20). Οι παραπάνω όροι είναι δεσμευτικοί και περιέχουν σαφείς υποχρεώσεις που επιβάλλεται να τηρούνται σε διάφορα στάδια πραγματοποίησης των επίμαχων έργων. Πρέπει, λοιπόν, να απορριφθεί ως στηριζόμενος σε εσφαλμένη εκδοχή ο λόγος ακύρωσης, με τον οποίο προβάλλεται ότι οι όροι αυτοί δεν είναι συγκεκριμένοι και δεσμευτικοί και δεν μπορούν να εκτελεστούν, διατυπώνονται δε απλώς αόριστες και ασαφείς παραινέσεις […]. […] Επειδή, όπως προκύπτει από την προσβαλλόμενη απόφαση και τη μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, θεωρήθηκε ότι για τη διατήρηση του φυσικού οικοσυστήματος της περιοχής και την εξασφάλιση των λοιπών δραστηριοτήτων που εξαρτώνται από τον ποταμό Νέστο, όπως η ύδρευση, η γεωργία και η αλιεία, αρκεί παροχή νερού 6 κ.μ. ανά δευτερόλεπτο και, ενόψει αυτού, έχει περιληφθεί σχετικός όρος στην απόφαση. Παρά το γεγονός δε ότι ο όρος αυτός έχει ενταχθεί στην περ. 20 του εδαφ. δ, η οποία αναφέρεται στο στάδιο της πλήρωσης των ταμιευτήρων, κατά την έννοιά του, που επιβεβαιώνεται από τη μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, η οριζόμενη ποσότητα νερού απαιτείται να εξασφαλίζεται όχι μόνο κατά το στάδιο αυτό αλλά σε κάθε φάση λειτουργίας τωv επίμαχων έργων. Κατά συνέπεια, ο λόγος ακύρωσης, με τον οποίο υποστηρίζεται ότι η προσβαλλόμενη απόφαση είναι πλημμελής διότι δεν καθορίζεται η αναγκαία ποσότητα νερού και φερτών υλών που πρέπει να ρέει στην κοίτη του ποταμού έως το δέλτα, κατά το μέρος που αναφέρεται στην ποσότητα νερού είναι απορριπτέος ως στηριζόμενος σε, εσφαλμένη εκδοχή, ενώ κατά το έτερο σκέλος του είναι απορριπτέος ως αβάσιμος διότι δεν ήταν αναγκαίο να οριστεί ιδιαιτέρως συγκεκριμένη ποσότητα φερτών υλών, της οποίας θα έπρεπε να εξασφαλίζεται η ροή, αφού, όπως προκύπτει από την προσβαλλόμενη απόφαση και τη σχετική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, με, την παραπάνω καθοριζόμενη ελάχιστη ποσότητα νερού διασφαλίζονται το ποτάμιο οικοσύστημα, ο υδροφόρος ορίζοντας και οι κοινωνικοοικονομικές δραστηριότητες που εξαρτώνται από τον ποταμό Νέστο […]. […] Περαιτέρω, στον, επίσης αναφερόμενο σε προηγούμενη σκέψη, όρο που περιέχεται στην περ. 20 του εδαφ. δ της προσβαλλόμενης απόφασης, ορίζεται ότι η πλήρωση των ταμιευτήρων θα ακολουθήσει “συγκεκριμένο σχέδιο για την ικανοποίηση του ισοζυγίου νερών που απαιτείται για την διατήρηση των βιολογικών διεργασιών στο ποτάμιο οικοσύστημα, για την προστασία της λειτουργικότητας των πηγών της περιοχής, για την εξασφάλιση των αναγκαίων ποσοτήτων νερού της ύδρευσης των οικισμών της άμεσης και ευρύτερης περιοχής, για την άρδευση των γεωργικών καλλιεργειών στις πεδιάδες Καβάλας/Ξάνθης και Δράμας και για την απρόσκοπτη λειτουργία των υδατοκαλλιεργειών της περιοχής”, με τον ίδιο δε όρο προβλέπεται ότι για την έναρξη της πλήρωσης των ταμιευτήρων ο φορέας του έργου οφείλει να υποβάλει για έγκριση στη Διεύθυνση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημόσιων Έργων συνοπτική παρουσίαση “γενικών αρχών”, οι οποίες και θα αποτελούν μέρος των προδιαγραφών για τη σύνταξη μελέτης του κατά τα προαναφερόμενα συγκεκριμένου σχεδίου που θα αφορά “τα ισοζύγια νερών, τη διαπίστωση επηρεασμού της παροχής των καρστικών πηγών κατάντη του φράγματος Τεμένους, τη διαπίστωση του τρόπου τροφοδοσίας του φρεατίου υδροφόρου ορίζοντα στην περιοχή του Δέλτα ποταμού Νέστου, μεταξύ των λειτουργιών του ποτάμιου οικοσυστήματος, των κοινωνικοοικονομικών δραστηριοτήτων της περιοχής (ύδρευση – άρδευση, λευκοκαλλιέργεια κ.λ.π.) και των αναγκών του φορέα”. Τέλος, με τον όρο που περιέχεται στην περ. 22 του εδαφ. δ της ίδιας απόφασης επιβάλλεται να εκπονηθεί από το φορέα των έργων πριν αρχίσει η λειτουργία τους, σε συνεργασία με το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημόσιων Έργων και με το Υπουργείο Γεωργίας, ειδική μελέτη προκειμένου να βελτιωθεί η ποσότητα και η ποιότητα τροφοδοσίας των λιμνοθαλασσών με γλυκό νερό στο σύνολο της κοίτης του ποταμού και στην περιοχή του δέλτα αυτού με τη βελτιστοποίηση του προγράμματος λειτουργίας των υδροηλεκτρικών σταθμών και τη λειτουργία του φράγματος στη θέση “Τέμενος” ως έργου ομαλοποίησης της ροής του νερού κατάντη αυτού για το όλο το εικοσιτετράωρο και για ολόκληρο το έτος, με τον εκσυγχρονισμό του τρόπου χρήσης του αρδευτικού νερού της περιοχής που ήδη “στραγγίζει” στις λιμνοθάλασσες, στην κοίτη και στη ζώνη εκβολής του ποταμού και με την εξασφάλιση και άλλων σημείων διάθεσης του νερού που αποχετεύεται προς τις λιμνοθάλασσες ώστε να υποβοηθηθεί η καλύτερη χωρική κατανομή του γλυκού νερού στους υγροτόπους […]».Δεδομένου ότι η ΔΕΗ είναι μια ιδιωτική εταιρεία η οποία έχει ως στόχο την κερδοφορία και τη διανομή κερδών στους μετόχους της.
Δεδομένου ότι είναι ανεπίτρεπτο να απολαμβάνει ειδικά προνόμια.
Δεδομένου ότι η ΔΕΗ θα πρέπει να λειτουργεί τηρώντας απαρέγκλιτα όλες τις υποχρεώσεις της, ιδίως αυτές που απορρέουν από τους όρους περιβαλλοντικής αδειοδότησης των έργων της και επιπλέον θα πρέπει να της επιβληθούν όροι υγιούς ανταγωνισμού έναντι των υπόλοιπων ομοειδών ιδιωτικών επιχειρήσεων.
Δεδομένου ότι η νομοθεσία θα πρέπει να τηρείται αδιακρίτως και τα αρμόδια κρατικά όργανα να φροντίζουν για την πλήρη εφαρμογή της.
Δεδομένου ότι από το 1996, έτος έκδοσης της ΚΥΑ 16492/19.9.1996, έχει παρέλθει εύλογο χρονικό διάστημα για την ωρίμανση του έργου, χωρίς όμως να έχει υλοποιηθεί, με αποτέλεσμα να καταστρατηγούνται οι Περιβαλλοντικοί Όροι που έχουν τεθεί.
Δεδομένου ότι η ημερήσια αναρρύθμιση των εκροών του ΥΗΣ Πλατανόβρυσης δεν πραγματοποιείται από τον ΥΗΣ Τεμένους με τις όποιες περιβαλλοντικές και άλλες επιπτώσεις.
Δεδομένου ότι στο πλαίσιο συζήτησης της υπ. αριθμ. 3736 ερώτησης του Βουλευτή Δημήτρη Κυριαζίδη, ο Υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Νικόλαος Τσάφος ανέφερε επί λέξει, σύμφωνα με τα Πρακτικά της Βουλής: «Για το συγκεκριμένο έργο που αναφέρατε, η ΔΕΗ το κοιτάει, το εξετάζει. Όπως γνωρίζετε και εσείς, αυτά τα έργα έχουν ένα πεδίο ωρίμανσης», χωρίς όμως να υπάρξει αναφορά σε συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα υλοποίησης και κυρίως χωρίς να παρουσιαστεί το πλέγμα αντίδρασης από πλευράς στη μη τήρηση των Περιβαλλοντικών Όρων όπως προβλέπονται σε Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις.
Δεδομένου ότι η προστασία του Δημοσίου συμφέροντος είναι υποχρέωση μιας ευνομούμενης Πολιτείας.
Ενόψει των ανωτέρω ερωτάται ο αρμόδιος κ. Υπουργός:
1. Σε ποιες άμεσες ενέργειες προτίθεστε να προβείτε προκειμένου να διασφαλιστεί το δημόσιο συμφέρον και η τήρηση των όρων των Κοινών Υπουργικών Αποφάσεων 16492/19-9-1996 και 105195-12/6/2008 όσον αφορά την υποχρεωτική δημιουργία του ΥΗΣ Τεμένους από τη ΔΕΗ;
2. Στη λήψη ποιών συγκεκριμένων μέτρων πρόκειται να προβείτε και με βάση ποιο χρονοδιάγραμμα;
3. Με ποιον τρόπο θα εξασφαλίσετε όλα όσα αναφέρονται στην υπ. αριθμ. 4498/1998 απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας;
Οι Ερωτώντες Βουλευτές
Αναστάσιος Νικολαΐδης
Μανώλης Χριστοδουλάκης