1. Προτάσεις για το Σύνταγμα
Είναι ανάγκη για μια γενναία συνταγματική αναθεώρηση, που θα σηματοδοτεί τη νέα εποχή στην οποία πρέπει να προχωρήσει η χώρα. Χρειαζόμαστε ένα Σύνταγμα λιτό, απλό, λειτουργικό, βασισμένο στις αρχές της ελευθερίας και του κράτους δικαίου. Προσαρμοσμένου στις σύγχρονες ανάγκες της χώρας, χωρίς φλύαρες, ξεπερασμένες και περιττές διατάξεις, που θα εκφράζει και θα συμπυκνώνει ένα συνολικό αίτημα Ανόρθωσης.
Το νέο Σύνταγμα πρέπει:
· Να αποτυπώνει νέες πολιτειακές ισορροπίες
· Να διασφαλίζει την πλήρη διάκριση των εξουσιών
· Να ενισχύει την πολιτική σταθερότητα
· Να αποτυπώνει με σαφήνεια ότι η Ελλάδα είναι ένα σύγχρονο κοσμικό ευρωπαϊκό κράτος
· Να καταργεί σκανδαλώδη προνόμια του πολιτικού συστήματος
· Να καταργεί διατάξεις που δεν ανταποκρίνονται στη σημερινή πραγματικότητα
· Να θεμελιώνει και να προστατεύει το δικαίωμα στα Κοινά Αγαθά και να διασφαλίζει και να προωθεί τις αρχές της ανοιχτής κοινωνίας
· Να αντιμετωπίζει ζητήματα που θέτει η ψηφιοποίηση (digitalization) κοινωνίας και οικονομίας καθώς και τα δικαιώματα και υποχρεώσεις του πολίτη στην ψηφιακή εποχή. Η ψηφιοποίηση της κοινωνίας και της οικονομίας καθιστούν επιτακτική την ανάγκη για μια συνολικότερη θεώρηση των ψηφιακών δικαιωμάτων, ατομικών και κοινωνικών, έτσι ώστε να ανταποκρίνονται σε όλο το φάσμα των επιρροών της ψηφιακής τεχνολογίας στην ανθρώπινη δραστηριότητα. Η ανάγκη αυτή δεν πρέπει να περιορίζεται σε μια αναθεώρηση, αυτού που λέμε «πληροφοριακό Σύνταγμα», θα πρέπει να επεκτείνεται και σε συνολικότερη επισκόπηση άλλων μερών του Συντάγματος, από τα εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα, μέχρι τη λειτουργία του κράτους, ώστε να παρέχεται ένα πλαίσιο θεμελιωδών κανόνων που ανταποκρίνεται στην τεχνολογική πραγματικότητα της εποχής μας.
Οι βασικές αλλαγές που προτείνονται είναι:
1.1 Πρόεδρος της Δημοκρατίας
· Χρειάζονται θεσμικά αντίβαρα (checks and balances) προκειμένου να αντιμετωπιστεί η ανισορροπία που προέκυψε από την θεσμική υπέρ-ενίσχυση του πρωθυπουργού. Προτείνεται λελογισμένη ενίσχυση των αρμοδιοτήτων του Προέδρου της Δημοκρατίας για να εξισορροπηθεί το πλήρως πρωθυπουργό-κεντρικό μοντέλο.
· Ο Πρόεδρος να έχει τη δυνατότητα να συγκαλεί με πρωτοβουλία του το Συμβούλιο των Πολιτικών Αρχηγών, το οποίο από άτυπο αποκτά θεσμικό χαρακτήρα.
· Να μπορεί να ορίζει τους προέδρους των Ανεξάρτητων Αρχών από κατάλογο που προτείνει η Βουλή.
· Να επιλέγει την ηγεσία της Δικαιοσύνης από κατάλογο που έχει σταλεί στην Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής από τις ολομέλειες των Ανωτάτων Δικαστηρίων κι έχει αξιολογηθεί επίσης από το Υπουργικό Συμβούλιο
1.2 Σταθερός εκλογικός κύκλος
· Η εκλογολογία που ξεκινάει σχεδόν την επομένη των εκλογών, δημιουργεί μόνιμο κλίμα πολιτικής αβεβαιότητας. Δύο από τις πιο σημαντικούς λόγους πρόωρης προσφυγής στις κάλπες αποτελούν η εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας και η καταχρηστική εφαρμογή της πρόβλεψης του Συντάγματος περί αντιμετώπισης «εθνικού θέματος εξαιρετικής σημασίας» για τη διάλυση της Βουλής. Γι΄αυτό, και προκειμένου να ενισχυθεί το κλίμα πολιτικής σταθερότητας προτείνεται:
· Η μείωση στις 160 των ψήφων που απαιτούνται για την εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας, αντί για 180 που απαιτούνται σήμερα. Σε περίπτωση που δεν εξασφαλίζονται οι 180 ψήφοι στην τρίτη ψηφοφορία θα μπορούσε να προβλεφθεί παράταση της θητείας του νυν προέδρου για ένα χρόνο, ώστε να έχουν διαμορφωθεί άλλες συνθήκες. Σε περίπτωση που ούτε τότε σχηματίζεται πλειοψηφία 180, να απαιτούνται 160 ψήφοι για την εκλογή ΠτΔ στην τρίτη ψηφοφορία. Στον διάλογο έχουν κατατεθεί προτάσεις και για τη συγκρότηση ειδικού εκλεκτορικού σώματος για την εκλογή του ΠτΔ.
· Η διάλυση της Βουλής και η πρόωρη προσφυγή σε εκλογές από την κυβέρνηση επικαλούμενη την ανάγκη αντιμετώπισης «εθνικού θέματος εξαιρετικής σημασίας», να αποφασίζεται από τη Βουλή με πλειοψηφία 3/5. Η κυβέρνηση πρέπει να εμφανιστεί ενώπιον της Βουλής και να εξηγήσει για ποιο λόγο συντρέχουν οι λόγοι διάλυσης της και ζητώντας ενισχυμένη πλειοψηφία γι΄αυτό. Έτσι θα είναι πιο δύσκολη η κατάχρηση του συγκεκριμένου άρθρου.
1.3 Κατάργηση προνομίων του πολιτικού συστήματος
Καταργούνται προνόμια του πολιτικού συστήματος. Το άρθρο 86, «περί ευθύνης υπουργών» είναι καιρός να αλλάξει, ώστε να αποφεύγονται φαινόμενα όπως αυτά που ζούμε το τελευταίο διάστημα. Δημιουργείται δικαστικό συμβούλιο με συμμετοχή βουλευτών, αλλά με πλειοψηφία ανώτατων δικαστών από τον Άρειο Πάγο και το ΣτΕ με κλήρωση, το οποίο κρίνει αν μια υπόθεση που αφορά πολιτικό πρόσωπο πρέπει να παραπεμφθεί στη Βουλή, ώστε η παραπομπή να μην γίνεται “αμελητί”. Η Βουλή με απλή πλειοψηφία αποφαίνεται για παραπομπή σε δίκη. Για τους υπουργούς καταργούνται οι ειδικές προβλέψεις παραγραφής και ισχύουν οι ίδιοι κανόνες παραγραφής με εκείνους των υπολοίπων πολιτών.
Επίσης αναθεωρείται το άρθρο 62 που παρέχει ασυλία στους βουλευτές. Οι βουλευτές να μη διαθέτουν ασυλία αυτοδικαίως, ακόμη και όταν κατηγορούνται για εγκλήματα του κοινού ποινικού δικαίου. Μπορούν να προσφεύγουν και να ζητούν προστασία της Βουλής μόνον όταν θεωρούν ότι η δίωξή τους είναι πολιτική ή καταχρηστική.
1.4 Μη κρατικά πανεπιστήμια
Αναθεώρηση του άρθρου 16 ώστε να δίνεται η δυνατότητα ίδρυσης μη κρατικών πανεπιστημίων. Πανεπιστημίων σοβαρών κι αξιόπιστων, με διαδικασίες αυστηρής πιστοποίησης, ελέγχου και διαρκούς αξιολόγησης, ώστε να τελειώσει η απαράδεκτη κατάσταση που έχει δημιουργηθεί σήμερα με τα “κατ’ ευφημισμόν” πανεπιστήμια.
1.5 Ενίσχυση της ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης με αλλαγή του τρόπου επιλογής της ηγεσίας της
Η ηγεσία της Δικαιοσύνης επιλέγεται από κατάλογο προσώπων που προτείνεται από το κάθε Ανώτατο Δικαστήριο. Ο κατάλογος συζητείται στην Επιτροπή Θεσμών της Βουλής και στη συνέχεια στο Υπουργικό Συμβούλιο και κατατίθεται στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ο οποίος τελικά επιλέγει από αυτόν.
1.6 Σχέσεις Εκκλησίας-Κράτους
Πρόταση 1 : Υποστηρίζουμε την ουσιαστική και ειλικρινή επαναπλαισίωση των σχέσεων Κράτους Εκκλησίας, έτσι ώστε να προσδιορίζεται και να αποσαφηνίζεται ο διακριτός ρόλος της Εκκλησίας, μέσα σε ένα κοινωνικό περιβάλλον πραγματικής θρησκευτικής ελευθερίας. Με την κατάργηση προνομίων και την εισαγωγή κανόνων για τη δίκαιη φορολόγηση και την αποτελεσματική αξιοποίηση της εκκλησιαστικής και μοναστικής περιουσίας, στο πλαίσιο ενός στρατηγικού σχεδιασμού για την ανάπτυξη.
Πρόταση 2 : Το κράτος είναι θρησκευτικά ουδέτερο. Διασφαλίζεται πλήρως η θρησκευτική ελευθερία. Η οριοθέτηση των σχέσεων με την εκκλησία θα προβλέπεται από ειδικό νόμο.
1.7 Τροποποίηση του τρόπου στελέχωσης των ανεξάρτητων αρχών
Αλλαγή της απαιτούμενης πλειοψηφίας για τη στελέχωση των ανεξάρτητων αρχών στα 3/5, όχι πια της Διάσκεψης των Προέδρων αλλά της αρμόδιας Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας. H επιλογή του προέδρου των ανεξάρτητων αρχών, γίνεται από τον ΠτΔ από κατάλογο που προτείνει η Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας.
1.8 Ενίσχυση της θεσμικής λειτουργίας
Ενίσχυση της παρουσίας μόνιμων αξιοκρατικά επιλεγμένων στελεχών και ειδικών στην κυβερνητική και κρατική πυραμίδα. Ανοικτές, διαφανείς και αξιοκρατικές προσκλήσεις ενδιαφέροντος για πλήρωση θέσεων με αυξημένη ευθύνη (γενικοί γραμματείς υπουργείων, πρόεδροι οργανισμών, σύμβουλοι και ειδικοί σύμβουλοι). Ασυμβίβαστο μεταξύ κομματικών αξιωμάτων και δημόσιων λειτουργιών, ειδικότερα μεταξύ της ιδιότητας του μέλους των ανώτερων οργάνων του κόμματος και έμμισθων πολιτικών θέσεων στον κυβερνητικό μηχανισμό, στον ευρύτερο δημόσιο τομέα και στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Αύξηση των μόνιμων θέσεων στη Γενική Γραμματεία του Πρωθυπουργού (διοικητικού προσωπικού, νομικών συμβούλων κλπ) οι οποίες πρέπει να διαχωριστούν από τις πολιτικές.
1.9 Κρίση περί αντισυνταγματικότητας των νόμων
Η συχνή έγερση ζητημάτων αντισυνταγματικότητας των νόμων, δημιουργεί ζήτημα ασφαλείας δικαίου, ενώ υπάρχουν αποφάσεις που εγείρουν ζητήματα σοβαρότητας. Όταν το δικαστήριο καταλήξει σε κρίση περί αντισυνταγματικότητας προτείνεται να παραπέμπεται στην Ολομέλεια του αντίστοιχου ανώτατου δικαστηρίου, η κρίση του οποίου να είναι δεσμευτική για όλα τα κατώτερα δικαστήρια.
1.10 Αλλαγή της αναθεωρητικής διαδικασίας
Η Βουλή μπορεί να προχωρήσει στην αναθεώρηση άρθρων του Συντάγματος (εκτός από εκείνα που αφορούν στη μορφή του πολιτεύματος) με πλειοψηφία 3/5. Οι διατάξεις που αναθεωρούνται δεν μπορούν να αναθεωρηθούν ξανά πριν από την πάροδο 5ετίας.
2. Εκλογικό Σύστημα
Χρειάζεται ένα νέο εκλογικό σύστημα που να παρέχει το πλαίσιο για εκλογική δικαιοσύνη και λειτουργικές κυβερνήσεις συνασπισμού, δημιουργώντας την απαραίτητη πολιτική συναίνεση και μια νέα πολιτική κουλτούρα συνεργασίας και εθνικής συνεννόησης.
Στο διάλογο έχουν κατατεθεί διαφορετικές προτάσεις:
Πρόταση 1: Βελτίωση του σημερινού συστήματος με κατάτμηση των μεγάλων περιφερειών, bonus 30 εδρών στο πρώτο κόμμα υπό τον όρο ότι θα έχει επιτύχει ποσοστό επί των εγκύρων άνω του 38% ή αναλογικό bonus 1 έδρα για κάθε 1% των ψήφων (πχ 38 έδρες για ποσοστό 38%) και ψήφο στους ομογενείς
Πρόταση 2 : Παραλλαγή του “γερμανικού” συστήματος.
Οι βασικές αρχές του νέου συστήματος είναι:
• Σε μονοεδρικές περιφέρειες
• Με λίστα σε ευρείες περιφέρειες. Ο ψηφοφόρος έχει τη δυνατότητα να επιλέξει τον βουλευτή της αρεσκείας του στη μονοεδρική και το κόμμα της αρεσκείας του στην ευρεία περιφέρεια. Η ψήφος που μετράει στο πανελλαδικό ποσοστό είναι η ψήφος στην ευρεία περιφέρεια
• Σε 5 έδρες εκλέγονται Έλληνες του εξωτερικού
• Bonus δίνεται 1 έδρα για κάθε 2% των ψήφων στο πρώτο κόμμα αντί των 50 εδρών που λαμβάνει σήμερα.
Πρόταση 3 : Υιοθέτηση της απλής αναλογικής δίχως καθόλου bonus, όπως έχει ψηφιστεί από την παρούσα Βουλή
3. Χρηματοδότηση κομμάτων
• Ο έλεγχος των οικονομικών των κομμάτων και των εκλογικών δαπανών ασκείται από επιτροπή υπό την προεδρία Υποδιοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, η οποία συγκροτείται κατά πλειοψηφία από ανώτατους δικαστικούς λειτουργούς. Στην επιτροπή αυτή μετέχει χωρίς δικαίωμα ψήφου και ο Πρόεδρος της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής. Με αυτό τον τρόπο παύουν να είναι ελέγχοντες κι ελεγχόμενοι οι πολιτικοί.
• Υποχρεωτική ηλεκτρονική ανάρτηση των οικονομικών των κομμάτων στην ΔΙΑΥΓΕΙΑ.
• “Κόφτης” δαπανών σε περίπτωση υπέρβασης του προϋπολογισμού του κόμματος, ώστε να σταματήσει το φαινόμενο της δημιουργίας χρεών
• Οι ιδιωτικές εισφορές άνω των 200 ευρώ δημοσιοποιούνται
4. Δικαιοσύνη
Η σημασία του συστήματος απονομής της Δικαιοσύνης είναι θεμελιώδης, υπό πολλές έννοιες:
• για τη λειτουργία των θεσμών και του κράτους δικαίου,
• για την προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών,
• για την καταπολέμηση της διαφθοράς,
• για την οικονομική ανάπτυξη.
Ο εκσυγχρονισμός του συστήματος, η βελτίωση της ταχύτητας και της ποιότητας απονομής της Δικαιοσύνης και η εμπέδωση της ανεξαρτησίας της αποτελούν ζητήματα προτεραιότητας και πρωταρχικούς όρους για την έξοδο της χώρας από την κρίση.
Προκειμένου, λοιπόν, η Ελληνική Δικαιοσύνη να αποκτήσει ξανά τη θέση που της αρμόζει, είναι αναγκαίο να εφαρμοσθεί ένα ολοκληρωμένο Εθνικό Σχέδιο, μια συμπαγής, συνεπής δέσμη ενεργειών, μια συμφωνία όλων των εμπλεκόμενων φορέων για την άμεση βελτίωση του τρόπου οργάνωσης και λειτουργίας του ελληνικού δικαιοδοτικού μηχανισμού.
Συνάμα, κάθε συμφωνία αυτού του βεληνεκούς, κάθε στρατηγικό πλαίσιο τέτοιου βάθους πρέπει κατ’ ανάγκη να περιλαμβάνει δομικές Μεταρρυθμίσεις για ένα σύγχρονο και αποτελεσματικό δικαιοδοτικό σύστημα.
Σχηματικά, το μεταρρυθμιστικό πρότυπο της Ελληνικής Δικαιοσύνης πρέπει να δομηθεί σε πέντε στέρεους πυλώνες: Νέα βασική νομοθεσία – Εναλλακτικές μέθοδοι επίλυσης διαφορών – Ηλεκτρονική Δικαιοσύνη – Διοικητική ανασύνταξη & amp ; νέος δικαστικός χάρτης – Δικαιώματα και πρόσβαση στη Δικαιοσύνη.
4.1 Βασικές προτάσεις
• Να ολοκληρωθεί το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ηλεκτρονική Δικαιοσύνη, που έχει καταρτιστεί από το 2011 για τη μηχανοργάνωση και την ηλεκτρονική διασύνδεση όλων των δικαστηρίων και σωφρονιστικών καταστημάτων της χώρας.
• Να ενθαρρυνθούν έμπρακτα οι εναλλακτικές μορφές επίλυσης των διαφορών, όπως η διαμεσολάβηση και η δικαστική μεσολάβηση αλλά και ο θεσμός του plea bargaining στις ποινικές δίκες.
• Να αναδιαμορφωθεί και εκσυγχρονισθεί η βασική νομοθεσία μας (Ποινική Δικονομία, Ποινικός Κώδικας, Διοικητική Δικονομία, Σωφρονιστικός Κώδικας, Οικογενειακό Δίκαιο).
• Να χαραχθεί εκ νέου ο ελληνικός δικαστικός χάρτης για τη βέλτιστη αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα δικαστικής χωροταξίας. Ένα Σχέδιο “Καλλικράτης” για τη Δικαιοσύνη.
• Να ιδρυθούν εξειδικευμένες δικαστικές δομές (λ.χ. για υποθέσεις εταιρικού δικαίου, οικογενειακό δικαστήριο κ.α.).
• Να θεσπισθεί το σώμα δικαστικών εμπειρογνωμόνων, βοηθών δικαστών και δικαστικής αστυνομίας.
• Να επανεξετασθεί /αναμορφωθεί το σύστημα της αξιολόγησης δικαστών και δικαστηρίων, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα.
• Να ενισχυθεί το αυτοδιοίκητο των δικαστηρίων, με μέριμνα για την επιμόρφωση των δικαστών που διευθύνουν δομές.
• Να προστατευθεί η ανεξαρτησία της δικαστικής από την εκτελεστική εξουσία, με την ενεργή εμπλοκή της Βουλής στη διαδικασία επιλογής της ηγεσίας της Δικαιοσύνης.
• Να επανεξετασθεί και να ορθολογικοποιηθεί το κόστος πρόσβασης στη Δικαιοσύνη, ειδικά για ευπαθείς ομάδες.
• Να ενισχυθεί ουσιαστικά η νομική βοήθεια σε όσους πραγματικά την έχουν ανάγκη, για κάθε δικαιοδοσία καθώς και ο αυτεπάγγελτος διορισμός συνηγόρου.
Σύστημα ηλεκτρονικών κληρώσεων για τις συνθέσεις όλων των δικαστηρίων και διάθεση των συνθέσεων ως ανοιχτά δεδομένα στο http://data.gov.gr/. Το σύστημα θα μπορούσε να λειτουργεί στον Άρειο Πάγο. Αντίστοιχη διαδικασία εφαρμόζεται ήδη στον Άρειο Πάγο για τις τοποθετήσεις δικαστικών αντιπροσώπων στις εθνικές εκλογές.
Ψηφιακά, ζυγισμένα ως προς τη σοβαρότητα των αποφάσεων, πινάκια δικασίμων: τα οποία θα βρίσκονται στη διάθεση του Εισαγγελέα και επί της έδρας ώστε να προγραμματίζονται αποτελεσματικότερα οι δικάσιμοι λαμβάνοντας υπόψη τη σοβαρότητα συγκεκριμένων υποθέσεων (π.χ. αριθμό διαδίκων /κατηγορουμένων ή μαρτύρων, αριθμό πράξεων κλπ) ώστε να μην οδηγούμαστε σε συνεχείς αναβολές σε εξίσου φορτωμένες ημερομηνίες. Ανάρτηση των πινακίων αυτών στις ιστοσελίδες των δικαστηρίων και στο https://government.gov.gr/ για ενημέρωση των πολιτών.
Ενιαία εφαρμογή αυτόματης ανωνυμοποίησης δικαστικών αποφάσεων και ανάρτηση τους στην ΔΙΑΥΓΕΙΑ ( https://diavgeia.gov.gr/ ), με αξιοποίηση του ημιαυτόματου αλγόριθμου που έχει αναπτυχθεί από τον Άρειο Πάγο ( http://www.areiospagos.gr/nomologia/apofaseis.asp ).
