Σημεία από την ομιλία του Χάρη Καστανίδη
στη συζήτηση επί των αναθεωρητέων διατάξεων του Συντάγματος
Η αναθεώρηση του Καταστατικού Χάρτη της χώρας τείνει να καταστεί μια ιστορία χαμένων ευκαιριών, γεγονός οφειλόμενο στις μικροκομματικές σκοπιμότητες και στην αδυναμία διαμόρφωσης συναινετικού πνεύματος μεταξύ των κομμάτων, ώστε να είναι δυνατή η αναθεώρηση διατάξεων του Συντάγματος που δεν αντιστοιχούν στις ανάγκες της εποχής.
Φαίνεται ότι και η παρούσα αναθεωρητική Βουλή θα επιτύχει ένα μικρό σε εύρος και ελλειπτικό σε ουσία αναθεωρητικό εγχείρημα. Τουλάχιστον, ας συμφωνήσουμε, ότι οι λίγες ουσιαστικές μεταβολές που θα επέλθουν, θα καταστρωθούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, μακριά από τη λογική των αριθμών και με τις καλύτερες θεσμικές εγγυήσεις για τη λειτουργία της Δημοκρατίας μας.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα της ανάγκης αυτής είναι ο τρόπος εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας. Ενώ είναι ορθή η αποσύνδεση της εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας από την πρόωρη διάλυση της Βουλής, η πρόταση της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας να αρκεί για την εκλογή του ακόμη και σχετική πλειοψηφία είναι άκρως προβληματική.
Στο πρόσωπο του Προέδρου της Δημοκρατίας εκφράζεται και συμπυκνώνεται η ενότητα του έθνους. Σε μια χώρα που παρουσιάζει κατά κανόνα φαινόμενα εσωτερικής πολιτικής διαίρεσης και υπέρμετρου κομματικού ανταγωνισμού, καλό είναι να υπάρχει στην κορυφή της πολιτειακής δομής ένα πρόσωπο εθνικής αναφοράς για τη συλλογική μας συνείδηση. Αυτό είναι αδύνατο να συμβεί, αν το υποψήφιο πρόσωπο αποτελεί κομματική υποψηφιότητα μιας πρόσκαιρης, κατά καιρούς, κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας.
Εξάλλου, αν επικρατήσει η πρόταση της ΝΔ, το Σύνταγμά μας θα το διατρέχει μια περίεργη αντινομία και παραδοξότητα. Ο μεν εκπρόσωπος μιας Ανεξάρτητης Αρχής θα επιλέγεται με ισχυρή πλειοψηφία της Διάσκεψης των Προέδρων (4/5 ή 3/5), ο δε Πρόεδρος της Δημοκρατίας με σχετική πλειοψηφία! Με άλλα λόγια υποβιβάζουμε τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και υποβαθμίζουμε το κύρος του κάτω και από το επίπεδο της ηγεσίας μιας Ανεξάρτητης Αρχής!
Για τους παραπάνω λόγους, κάνω έκκληση στη ΝΔ να αποσύρει την πρότασή της και να επιτρέψει τη διαμόρφωση ευρείας πλειοψηφίας εντός του Κοινοβουλίου για την αναθεώρηση του σχετικού άρθρου του Συντάγματος, ώστε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας να εκλέγεται με πλειοψηφία τουλάχιστον των 3/5 του αριθμού των βουλευτών. Προτείνω, λοιπόν, να διαγραφεί απλώς η παράγραφος 4 του άρθρου 32 του Συντάγματος και οι υπόλοιπες διατάξεις του να παραμείνουν ως έχουν. Άλλως, η ελάχιστη πλειοψηφία με την οποία μπορεί να εκλέγεται δεν θα πρέπει να είναι μικρότερη των 160 βουλευτών, όπως προτείνει το Κίνημα Αλλαγής.
Ορθό θα ήταν, επίσης, να αναθεωρηθεί η παράγραφος 2 του άρθρου 44, ώστε να προβλεφθεί η δυνατότητα διεξαγωγής δημοψηφισμάτων ύστερα από λαϊκή πρωτοβουλία, υπό αυστηρές και συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Η διεύρυνση της συμμετοχικής δημοκρατίας δεν είναι είδος πολυτελείας με ευχέρεια να την επιλέξουμε ή να την απορρίψουμε. Είναι ανάγκη. Το επιχείρημα ότι τα δημοψηφίσματα διχάζουν το κοινωνικό σώμα και πιθανόν οδηγούν σε μη επιθυμητά αποτελέσματα, δεν είναι επιχείρημα σε βάρος της συμμετοχικής δημοκρατίας, αλλά σε βάρος αυτών που διατυπώνουν τα ερωτήματα με πανουργία ή αβελτηρία. Άλλωστε, μια σοβαρή εγγύηση για την ορθή λειτουργία των δημοψηφισμάτων με λαϊκή πρωτοβουλία είναι και ο σαφής προσδιορισμός των κοινωνικών θεμάτων που θα αποτελούν το αντικείμενό τους.
Με την ίδια λογική, υποστηρίζω θερμά την τροποποίηση του άρθρου 73, προκειμένου να εισαχθεί στη δημόσια ζωή ο θεσμός της λαϊκής νομοθετικής πρωτοβουλίας.
